گزارش کنفرانس نسخه شناسی فارسی

گزارشی از کنفرانس نسخه شناسی فارسی در تالار هشتاد نفره با حضور یازده نفر!     دکترمحسن جعفری مذهب

یک توضیح کوتاه
به درازا کشیدن انتشار شیرازه در فضای مجازی گه گاه موجب بروز مسائلی میشود که یکی از آنها تاریخ نشر نشریه است که با تاریخ مطالب ظاهرا همخوانی ندارد .گزارشی که در پیش رو دارید یکی از همان مصادیق است. تاریخ برگزاری مراسم در مهر ماه بوده است اما در شماره مردادو شهریور شیرازه قرار گرفته و این تنها بدین دلیل بوده که چنانچه نمره ی بعدی به دراز کشید حداقل از تازه گی و طراوت مطلب کاسته نشود و غبار زمان کمتر بر صورت آن بنشیند. با پوزش از خوانندگان محترم بابت مسائلی اینچنین امیدواریم مشکلات شیرازه هر روز کمتر و خبر رسانی ما به روز تر باشد.

شیرازه

 

گزارشی از کنفرانس نسخه شناسی فارسی که از اول تا پنجم مهر ماه امسال در شهر وین کشور اتریش برگزار شده بود. در اطلاعیة ارائه گزارش در کتابخانه ملی، دو فایل نیز افزوده بودم :1: برنامه همایش. 2: شرکت کنندگان فعال (سخنران) و غیر فعال (غیر سخنران)، تا خوانندگان (و حاضران نشست گزارش) با خواندن آنها بدانند اصل موضوع چیست.

ارائه این گزارش در کتابخانه ملی به درخواست خودم بود وگرنه بنظر نمی رسد الزامی در ارائه گزارش علنی داشته باشم، چه اگر غیر از این بود، هرازگاهی باید شاهد گزارش سفری می بودیم که نیستیم. سخنگوی کنفرانس هم نیستم و تنها نظرات شخصی خود را بیان می کنم.طرف های ایرانی همایش مرکز پژوهشی میراث مکتوب و مجله نامه بهارستان بودند. انتخاب سخنرانان براساس کارهای علمی منتشر و ارائه شده آنان در زمینه نسخه شناسی بود و برخی افراد پیشنهادی طرفین بدلیل عدم وجود کار علمی منتشر شده از سوی آنان در زمینه نسخه شناسی مورد قبول و مذاکره قرار نگرفتند. البته وجود برخی مسائل شخصی و غیر علمی نیز قابل کتمان نیست. 2 نفر پیش از سفر عذر خواستند: دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی و آقای رحیمی ریسه.

محل اقامت بیشتر شرکت کنندگان در هتل چهار ستاره پرنس اوگن بود که در کناره شهر، و تنها چندین کیلومتر با محل آکادمی فاصله داشت و کمتری در پانسیون اشتات پارک که در مرکز شهر، و کمتر یک کیلومتر با آکادمی فاصله داشت و کمتر از ده دقیقه پیاده روی. درست است که چهار ستاره نبود اما بخت با من بود که محل اقامتم در آنجا تعیین شده بود. به ساکنان هتل پرنس اوگن حسادت نمی کردم، هرچند نمی توانستم مانند آنان از بلیت هفتگی مترو و تراموای خود بخوبی استفاده کنم. دیر رسیدگان هم در هتلی دیگر جا داده شدند.

این کنفرانس علمی ساده، منظم، بموقع، و کم خرج برگزار شده بود. نه افتتاحیه ای داشت با سخنان و پیام این و آن، نه اختتامیه ای پرطمطراق و با موزیک و نورباران. نه پوستری و بروشوری، و نه پلاکاردی و تبلیغاتی. نه خبرنگاری و نه مصاحبه ای. سخنرانان با نام حقیقی دعوت شده بودند و نه اینکه از سازمانی خواسته باشند تا شاید رئیس بیاید و یا هرکس دیگری را بفرستد. در اسناد کنفرانس نیز تنها نام شخصی افراد آمده بود و نه القاب تشریفاتی و حتی درجه علمی آنان. 20 نفر سخنران (اکثرأ ایرانی) و 32 نفر میهمان (اکثرأ اروپایی)، در تالاری که کمتر از 60 صندلی داشت. هیچ کس بی دعوت نیامده بود و میهمانان غیر سخنران خرج خود را داده بودند. چند نفر هم از هردو گروه نیامده بودند. سخنرانان تنها سه شام را میهمان بودند و بقیه خرجشان با خودشان بود. انستیتو ایرانشناسی تنها زمانی میهمانان غیر سخنران را به شام میهمان کرد که خرج شام با آکادمی علوم و رایزنی فرهنگی کشور ما بود. هیچ سخنرانی در میان سخنرانی دیگران غایب نمی شد!، با این توجیه که "من که حرفم را زده ام، چرا باید حرف دیگران را گوش کنم".

سخنرانی ها به ترتیب ارائه:

ایرج افشار: "نگاه پانورامایی به نسخه شناسی نسخه های خطی فارسی"، اکبر ایرانی: "اهمیت چاپ فاکسیمیله (چاپ عکسی) از لحاظ ضوابط نسخه شناسی و شناخت متن برای تصحیح متون فارسی"، نادر مطلبی کاشانی: "آداب رنگین نویسی در نسخه های خطی"،  فرانسیس ریشارد: "مهرها و نقش آن در شناخت نسخ خطی فارسی"،   صادق آصف آگاه: "بازسازی کتابخانه های کهن قاجاری بر اساس مهرها"،  پاول لوفت: "تشخیص اصالت اشعاری که در بعضی از اسناد و سنگ نوشته های دوره قاجار نقل شده است"،  علی اشرف صادقی: "نشانه های زیر و زبری در نسخه های خطی فارسی"، یان یوست ویتکام: "ساختار متون در نسخ خطی فارسی تا قرن 16میلادی"، محسن جعفری مذهب: "درباره «اهمیت واتر مارک در سالیابی اسناد و نسخ خطی بی تاریخ"، پریسا کرم رضایی: "بررسی انجامه کاتبان درمجموعه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران"، ناصر گلباز: "نقش بانک اطلاعات نسخه های خطی ایران در گسترش تحقیقات میان رشته ای"، سوسن اصیلی: "درباره «بررسی و طبقه بندی نسخه های مصور کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران"، فریبا افکاری:"درباره «کاربرد برافزوده ها در شناخت نسخ خطی"، قنبرعلی رودگر: "موضوع «حاشیه و حاشیه نویسی در نسخه های خطی"، الگا واسیلوا: " نکاتی چند در مورد جلدهای طلا کاری شده در ربع آخر قرن 16میلادی و جلدسازی محمد زمان بن میرزابیگ تبریزی صحاف"، محمد وفادار مرادی:"شناخت کاغذ عصر سلجوقی با تکیه به نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی"،امر یزدان علیمردانف: "میراث مکتوب فرهنگستان علوم تاجیکستان و اهمیت تاریخی، علمی و فرهنگی آن در مطالعات مربوط به خاور نزدیک و خاورمیانه"،  عمادالدین شیخ الحکمایی: "نحوست تربیع و خوش یمنی اعداد فرد: تأثیر دو اندیشه کهن در آرایه ها و کالبد نسخه های خطی"،الگا یاستربووا: " درباره بعضی از عجایب مربوط به نسخه های خطی کلکسیون ژنرال کنستانتین فون کافمن"،علی صفری: "راهکارهای پیشنهادی برای طبقه بندی قلم های اسلامی با معرفی دو نمونه از قلم های مورد استفاده در نسخه های خطی فارسی"

جمع بندی کنفرانس را چهار خانم برگزار کردند:

خانم فریبا افکاری: بررسی مقالات کلی

خانم منیژه بیانی: بررسی مقالات مواد کتابت

خانم پریسا کرم رضایی: بررسی مقالات کتابت

خانم سوسن اصیلی: بررسی مقالات هنر در نسخه شناسی

قول هایی هم داده شده که مقالات منتشر خواهد شد.

سه برنامه جنبی هم بود:

 بازدید از آرشیو ملی اتریش

بازدید از کتابخانه ملی اتریش

بازدید از اماکن دیدنی مرکز شهر (اختیاری)

(یک برنامه پیش بینی نشده هم بود. در نشست اختتامیه، کتاب مجموعه مقالات اهدایی به پروفسور برت فراگنر بمناسبت 65 مین سال تولد او که تازه از چاپ درآمده بود به او اهدا شد) البته اکثر ایرانیان حاضر، از یک روز آزاد پیش از کنفرانس استفاده کرده و سری هم به براتیسلاوا پایتخت جمهوری اسلواکی زدند که پایتخت کتاب کودک دنیا نیز هست.

در نشست پایانی کنفرانس، رئیس آکادمی علوم، رئیس آرشیو ملی و رئیس کتابخانه ملی اتریش هم آمدند، اما هیچکس جلوی پایشان بلند نشد. چون دیرتر از دیگران رسیده بودند در ردیف آخر نشستند که چند صندلی برایشان گذاشته بودند. هیچ کدام هم اصرار نداشتند که سخنرانی کنند، یعنی هیچکس هم از آنها خواهش نکرد. البته من بر ترکیب سخنرانان و موضوع سخنرانی ها نیز انتقادهایی داشتم و دارم که برخی را گفته و اکثری را نگفتم. و از رفتار هموطنان ما هم، هم!!! برخی مطالب هم گذاشته بودم تا پرسشی پیش آید تا پاسخ دهم که نپرسیدند و نگفتم. از همه تلاشگران برگزاری کنفرانس سپاسگزارم که نعمتم افزون شود.

در نشست گزارش کنفرانس در تالار 80 نفره کتابخانه ملی ایران، که در اواخر وقت اداری (14 تا 15) برگزار شد، تنها 11 نفر حاضر بودند !که تنها 2 نفر رأس ساعت 14 حاضر شده بودند که با حضورشان ارائه گزارش را آغاز کردم. 7 نفر تا ساعت 15/14، و 2 نفر 30/14 آمدند. بازهم دستشان (شاید هم پایشان) درد نکند.

نتیجه گیری اخلاقی:

* نیازی به آموختن نیست

* نیازی به دادن گزارش نیست

* نیازی هم به شنیدن گزارش نیست

* نیازی به سروقت رسیدن نیست

* نیازی هم به تکرار گفته شده ها برای دیر رسیدگان نیست .